یائسگی زودرس یا پیش از موعد وقوع طبیعی یائسگی، وضعیتی است که در آن زنان قبل از سن متوسط یائسگی (معمولاً حدود سن ۵۱ سالگی) علائم یائسگی را تجربه می‌کنند. این موضوع می‌تواند برای زنان مختلف به دلایل متفاوتی از جمله مشکلات ژنتیکی، نقص هورمونی، استفاده از داروهای مختلف، مشکلات در تغذیه، استرس روانی و فشارهای زیاد در زندگی روزمره و … ایجاد شود. در این مقاله به بررسی بیشتر دلایل، علائم و روش‌های درمانی یائسگی زودرس می‌پردازیم.
علائم یائسگی زودرس
علائم یائسگی زودرس اغلب مشابه مواردی است که توسط زنان مبتلا به یائسگی طبیعی دیده می شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد، از جمله:
- دوره های نامنظم سیکل قاعدگی
- خونریزی های غیر طبیعی رحمی
- دوره های سنگین تر یا سبک تر از حد معمول چرخه قاعدگی
- احساس ناگهانی گرما که در بالای بدن گسترش می یابد.
افزون بر این، برخی از زنان ممکن است این علائم را نیز تجربه نمایند، مانند:
- خشکی واژن (واژن ممکن است ضعیف تر و کمتر انعطاف پذیر باشد)
- تحریک پذیری مثانه و یا از دست دادن کنترل مثانه (بی اختیاری)
- تغییرات هیجانی (تحریک پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی خفیف)
- خشکی پوست، چشم و یا دهان
- بی خوابی و اضطراب
- کاهش میل جنسی
تشخیص یائسگی زودرس
به منظور تشخیص یائسگی زودرس، متخصص زنان در صادقیه در ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام داده و سپس با بررسی شرح حال و وسوابق بیماری فرد، آزمایشات لازم را برای او تجویز خواهد کرد. پزشک همچنین است یک آزمون برای اندازه‌گیری میزان استرادیول (یک نوع استروژن) را برای بیمار انجام دهد تا با بررسی آن، ابتلای فرد به یائسگی زودرس را تشخیص دهد.
با این حال، مهم ترین آزمایش برای تشخیص یائسگی زودرس، یک آزمایش خون است که هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) را اندازه گیری می‌کنند. FSH باعث تخریب می‌شود تا استروژن تولید کند. هنگامی که تخمدان ها باعث کاهش تولید استروژن می‌شوند، سطح FSH افزایش می‌یابد. هنگامی که سطح FSH بالاتر از حد معینی باشد، معمولا نشان‌دهنده آن است که فرد در معرض یائسگی قرار دارد.
مسائل بهداشتی دیگری که در یائسگی تاثیر می گذارد، عبارتند از:
زنان در معرض نارسایی یائسگی، میزان استروژن را کاهش می دهند، زیرا تخمدان ها بیشترین میزان تولید این هورمون را متوقف می کنند. سطوح پایین استروژن می تواند منجر به تغییر در سلامت کلی زن شود و ممکن است خطر بیماری های خاصی مانند پوکی استخوان را افزایش دهد. سایر خطرات بهداشتی مرتبط با از دست دادن استروژن شامل افزایش خطر سرطان کولون و تخمدان، بیماری پریودنتال (آدامس)، از دست دادن دندان و تشکیل آب مروارید است.
با این حال، در مقایسه با زنانی که روند طبیعی یائسگی طبیعی را داشته‌اند، خانم های در معرض نارسایی زودرس، بخش بیشتری از زندگی خود را بدون مزایای محافظ استروژن خود صرف می کنند. این عارضه باعث می شود که آن ها در معرض خطر بیشتری برای مشکلات مربوط به یائسگی قرار گیرند.
درمان یائسگی زودرس
علائم و خطرات یائسگی زودرس و همچنین مشکلات عاطفی که ممکن است در اثر آن ایجاد شود، می‌تواند با روش‌هایی مشابه مواردی که برای یائسگی طبیعی استفاده می‌شود، مدیریت شود. یائسگی زودرس گرچه درمان قطعی نداشته و نمی‌توان آن را متوقف کرد اما می‌توان علائم آن را به خوبی مدیریت کرده و کاهش داد. از جمله روش‌های موثر درمانی در یائسگی زودرس، می‌توان به راهکارهای زیر اشاره کرد:
- هورمون درمانی: هورمون درمانی روشی است که در آن داروهایی که حاوی هورمون‌های زنانه هستند، به عنوان جایگزین هورمون‌هایی که بدن دیگر تولید نمی‌کند، استفاده می‌شوند. این داروها در انواع مختلفی از قرص، ژل و کرم در دسترس قرار دارند. البته هورمون درمانی افزون بر مزایایی که به همراه دارد، ممکن است سبب بروز مشکلاتی از جمله حملات قلبی، سرطان سینه در زنان و … شود. بنابراین توصیه شده است که در صورت استفاده از روش هورمون درمانی، داروها را با کمترین دوز ممکن مصرف کرده و در این مورد حتما با بهترین متخصص زنان در تهران مشورت کنید.
در مواردی که علائم یائسگی شما چندان شدید نباید، بهتر است از روش هورمون درمانی اجتناب کنید. همچنین افرادی که سابقه ابتلا به سرطان تخمدان، سرطان پستان، مشکلات قلبی و سکته مغزی را داشته‌اند، بهتر است از انجام هورمون درمانی خودداری کنند.
- قرص‌های ضد بارداری: استفاده از قرص‌های ضد بارداری گرچه روش درمانی قطعی برای یائسگی زودرس نیستند، اما می‌توانند در تسکین علائمی مانند گرگرفتگی بسیار مؤثر باشند. توصیه می‌شود که حتماً قبل از استفاده از این نوع داروها، به پزشک مراجعه کنید و مصرف خودسرانه نداشته باشید.
- تغییرات در سبک زندگی: تغییراتی مانند ورزش منظم، تغذیه سالم و مناسب، کنترل استرس و استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس می‌تواند به کنترل علائم یائسگی زودرس کمک کند.
- داروهای ضد افسردگی: این دسته از داروها نیز بر اساس تحقیقات، می‌توانند در کاهش علائم یائسگی مؤثر باشند؛ به خصوص در کاهش نشانه‌های گرگرفتگی که ممکن است تا ۶۰٪ کاهش یابند. استفاده از این داروها نیز باید حتماً تحت نظارت پزشک صورت بگیرد.
- مکمل‌های غذایی: مصرف مکمل‌هایی مانند کلسیم و ویتامین D می‌تواند به حفظ سلامتی استخوان‌ها و کاهش علائم یائسگی زودرس کمک کند.
روش‌های درمان یائسگی زودرس می‌تواند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد به خوبی کمک کند، اما ممکن است روش درمانی برای هر فرد با توجه به علت بروز یائسگی زودرس و وضعیت او متفاوت باشد. بنابراین بهتر است هر فرد با پزشک خود مشورت کرده و راهکارهای مناسب برای درمان و کاهش علائم یائسگی زودرس را بررسی کند.