زایمان سزارین یکی از روش‌های تولد نوزاد است که طی آن، جنین از طریق برش جراحی در شکم و رحم مادر به دنیا می‌آید. این روش در شرایطی انجام می‌شود که زایمان طبیعی به دلیل قرارگیری غیرطبیعی جنین، مشکلات سلامت مادر یا نوزاد و زایمان خطرناک باشد؛ اگرچه سزارین می‌تواند جان مادر و نوزاد را نجات دهد، اما به دلیل ماهیت جراحی آن، دوره بهبودی طولانی‌تر و احتمال عوارض بیشتری نسبت به زایمان طبیعی دارد.
دلایل انجام سزارین
زایمان سزارین در شرایطی انجام می‌شود که زایمان طبیعی برای مادر یا نوزاد خطرناک باشد. انجام این روش به دلایل پزشکی تجویز می‌شود تا از عوارض جدی جلوگیری شود از مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
وضعیت غیرطبیعی جنین
در حالت عادی، سر جنین باید به سمت پایین قرار گیرد، اما در برخی موارد، جنین به شکل بریچ (پا یا نشیمنگاه پایین) یا عرضی قرار می‌گیرد. این وضعیت می‌تواند عبور نوزاد از کانال زایمان را دشوار و خطرناک کند. در چنین شرایطی، پزشک سزارین را توصیه می‌کند تا از آسیب به جنین جلوگیری شود.
نارسایی پیشرفت زایمان
گاهی اوقات دهانه رحم مادر به‌اندازه کافی باز نمی‌شود یا زایمان بیش از حد طولانی می‌شود. این شرایط می‌تواند باعث خستگی شدید مادر و افزایش خطر کمبود اکسیژن در جنین شود. در چنین مواقعی، پزشک تصمیم به انجام سزارین می‌گیرد تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
مشکلات جفت
برخی از مشکلات جفت مانند جفت سرراهی (قرارگیری جفت روی دهانه رحم) یا جداشدگی زودرس جفت (جدا شدن جفت از دیواره رحم قبل از زایمان) ممکن است باعث خونریزی شدید و کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شوند. در این شرایط، سزارین ضروری است تا سلامت مادر و نوزاد حفظ شود.
افت ضربان قلب جنین
اگر در طول زایمان، ضربان قلب جنین کاهش یابد نشان‌دهنده کمبود اکسیژن است. این وضعیت می‌تواند ناشی از پیچیده شدن بند ناف، مشکلات جفت یا فشردگی بیش از حد جنین در کانال زایمان باشد. در چنین شرایطی، پزشک برای جلوگیری از آسیب مغزی یا سایر مشکلات، سریعاً سزارین را انجام می‌دهد.
چندقلوزایی
در بارداری‌های دوقلو یا چندقلو، احتمال قرارگیری نامناسب جنین‌ها، زایمان زودرس و مشکلات دیگر افزایش می‌یابد. اگر یکی از جنین‌ها در وضعیت نامناسب باشد یا زایمان طبیعی با خطر همراه باشد، پزشک سزارین را انتخاب می‌کند تا سلامت مادر و نوزادان حفظ شود.
بزرگ بودن نوزاد (ماکروزومی)
اگر وزن نوزاد بیش از حد طبیعی (بیش از 4 کیلوگرم) باشد عبور او از کانال زایمان دشوار می‌شود. این وضعیت باعث آسیب به مادر (پارگی‌های شدید) یا گیر کردن شانه‌های نوزاد شود در چنین مواردی، پزشک برای کاهش خطرات، سزارین را توصیه می‌کند.
داشتن سزارین قبلی
برخی از خانم‌ها که قبلاً سزارین انجام داده‌اند در بارداری بعدی احتمال دارد نتوانند زایمان طبیعی داشته باشند، به‌ویژه اگر برش رحم به‌صورت عمودی باشد. در این شرایط، احتمال پارگی رحم در زایمان طبیعی وجود دارد و پزشک معمولاً سزارین را پیشنهاد می‌کند.
عفونت‌های مادر
برخی عفونت‌های ویروسی مانند تبخال تناسلی فعال یا HIV می‌توانند در هنگام زایمان طبیعی به نوزاد منتقل شوند. در چنین مواردی، سزارین می‌تواند از ابتلای نوزاد به عفونت جلوگیری کرده و سلامت او را حفظ کند.
انواع زایمان سزارین
زایمان سزارین به دو نوع اورژانسی و انتخابی تقسیم می‌شود در واقع سزارین اورژانسی زمانی انجام می‌شود که شرایط غیرمنتظره‌ای سلامت مادر یا نوزاد را تهدید کند، درحالی‌که سزارین انتخابی از قبل برنامه‌ریزی‌شده و بنا به دلایل پزشکی یا ترجیح مادر انجام می‌شود.
سزارین اورژانسی
این نوع سزارین زمانی انجام می‌شود که وضعیت مادر یا جنین به‌طور ناگهانی وخیم شده و زایمان طبیعی امکان‌پذیر نباشد. از جمله دلایل آن می‌توان به افت شدید ضربان قلب جنین، جداشدگی زودرس جفت، خونریزی شدید یا پارگی رحم اشاره کرد. در چنین شرایطی، پزشکان باید سریع عمل کنند تا از آسیب به مادر و جنین جلوگیری شود. در این روش، بی‌حسی عمومی یا سریع‌ترین نوع بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. به دلیل سرعت بالا، خطر عوارضی مانند خونریزی و عفونت بیشتر از سزارین انتخابی است.
سزارین برنامه ریزی شده
سزارین انتخابی از پیش تعیین شده و در شرایطی انجام می‌شود که زایمان طبیعی برای مادر یا نوزاد خطرناک باشد. برخی از دلایل آن شامل چندقلوزایی، سابقه سزارین قبلی، مشکلات جفت و بیماری‌های مزمن مادر است. این نوع سزارین در هفته ۳۸ تا ۴۰ بارداری برنامه‌ریزی می‌شود تا از بروز دردهای زایمانی جلوگیری شود. بی‌حسی اپیدورال یا نخاعی در این روش بسیار متداول است، که به مادر امکان می‌دهد هنگام تولد نوزاد هوشیار باشد. این روش به دلیل برنامه‌ریزی دقیق، معمولاً با خطرات کمتری نسبت به سزارین اورژانسی همراه است.
برای دریافت نوبت از دکتر لیلا سلطانی بهترین متخصص زنان در غرب تهران با شماره ۰۲۱۴۴۰۳۵۴۳۶ – ۰۹۳۹۷۹۸۱۶۱۶ تماس حاصل نمایید.
اقدامات قبل از زایمان سزارین
باید برنامه خود را شش ساعت پیش از انجام سزارین از قبل هماهنگ کرده باشید .به این گونه که خود را برای عمل سزارین آماده کرده و از خوردن مواد غذایی و آشامیدن نوشیدنی‌های مختلف بپرهیزید. چون کاتر به داخل مثانه می رود پیش از عمل سزارین،مثانه باید خالی باشد.
اگر کیسه آب زودتر از موعد مقرر پاره شد و عمل سزارین به طور اورژانسی انجام بگیرد متخصص از زنان سوال می کند که آخرین بار چه زمانی مواد غذایی خورده است تا متخصص از شرایط مادر آگاهی داشته باشد و بتواند بهترین تصمیم را برای روش عمل سزارین وی در نظر بگیرد.
پوشیدن لباس و جوراب های مخصوص در صورتی که متخصص احتمال لخته شدن خون را بدهد ضروری است، برای جلوگیری از عفونت محل های بخیه هم از موارد ضد عفونی کننده استفاده خواهد شد.
مراحل انجام زایمان سزارین
زایمان سزارین طی چند مرحله دقیق و کنترل‌شده انجام می‌شود تا سلامت مادر و نوزاد حفظ شود. این مراحل شامل آماده‌سازی قبل از جراحی، انجام عمل و مراقبت‌های پس از سزارین هستند که در ادامه به‌طور کامل توضیح داده شده‌اند.
آماده‌سازی قبل از جراحی
در ابتدا، مادر لباس مخصوص جراحی می‌پوشد و روی تخت قرار می‌گیرد. برای تأمین مایعات و داروهای موردنیاز، یک سرم تزریقی به او وصل می‌شود. سپس پزشک بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال را انجام می‌دهد که باعث بی‌دردی در نیمه پایینی بدن می‌شود، اما مادر همچنان هوشیار خواهد بود. در برخی موارد خاص از بیهوشی عمومی هم استفاده می‌شود. پس از آن، شکم مادر با مواد ضدعفونی‌کننده تمیز شده و پارچه‌های استریل در اطراف محل جراحی قرار داده می‌شود تا از عفونت جلوگیری شود.
انجام عمل جراحی
پس از آماده‌سازی پزشک یک برش افقی کوچک در قسمت پایینی شکم، نزدیک خط بیکینی، ایجاد می‌کند. در شرایط خاص یا مواقع اورژانسی، احتمال دارد برش به‌صورت عمودی باشد. سپس یک برش دیگر در دیواره رحم انجام می‌شود تا امکان خارج کردن نوزاد فراهم شود. پس از تخلیه مایع آمنیوتیک، پزشک نوزاد را به‌آرامی از رحم بیرون می‌آورد.
بلافاصله پس از تولد، بند ناف قطع شده و نوزاد به تیم پزشکی برای بررسی‌های اولیه، ازجمله ارزیابی تنفس و سلامت عمومی، تحویل داده می‌شود. سپس جفت خارج شده و پزشک لایه‌های رحم، عضلات شکم و پوست را به ترتیب با بخیه یا چسب جراحی می‌بندد. این مرحله معمولاً بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد.
مراقبت‌های پس از جراحی
پس از پایان جراحی، مادر به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود تا علائم حیاتی او ازجمله فشار خون، ضربان قلب و سطح هوشیاری بررسی شود. برای کنترل درد، مسکن‌های مناسب تجویز می‌شود و در برخی موارد، آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرند. طی ساعات اولیه پس از سزارین، مادر تشویق می‌شود تا به‌آرامی حرکت کند، زیرا این کار به جلوگیری از ایجاد لخته‌های خون کمک می‌کند. بعد از گذشت ۲۴ تا ۴۸ ساعت، مادر قادر خواهد بود مقدار کمی غذا بخورد و به‌تدریج فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرد.
فیلم عمل سزارین
شیردهی بعد از زایمان سزارین
شیردهی پس از سزارین به دلیل درد و محدودیت حرکتی دشوار خواهد بود، اما با رعایت نکات مناسب، می‌توان آن را بهبود بخشید. انتخاب وضعیت مناسب مانند خوابیده به پهلو یا حالت فوتبال (زیر بغل) به کاهش فشار روی شکم کمک می‌کند. برای کنترل درد، مصرف مسکن‌های تجویزشده، استفاده از بالش شیردهی و استراحت کافی توصیه می‌شود.
برخی مادران با تأخیر در تولید شیر مواجه می‌شوند که تماس پوستی با نوزاد، تغذیه مناسب و مکیدن مداوم می‌تواند این مشکل را کاهش دهد. همچنین حمایت عاطفی از سوی خانواده و کاهش استرس نقش مهمی در موفقیت شیردهی دارد.
در نهایت….
زایمان سزارین یک روش جراحی برای تولد نوزاد است که در شرایط خاص پزشکی یا به انتخاب مادر انجام می‌شود. این روش اگرچه در مواقع ضروری جان مادر و نوزاد را نجات می‌دهد، اما با عوارضی مانند درد پس از جراحی، طولانی‌تر شدن دوره بهبودی و احتمال مشکلات شیردهی همراه است. آگاهی از مزایا و معایب سزارین، انتخاب آگاهانه و رعایت مراقبت‌های لازم پس از جراحی، نقش مهمی در بهبود تجربه زایمان و سلامت مادر و نوزاد دارد.