عمل پانکچر یکی از مراحل مهم در فرآیند درمان ناباروری است که نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت لقاح دارد، در این مرحله تخمک‌های رسیده از تخمدان خارج می‌شوند تا برای لقاح آزمایشگاهی آماده شوند. بسیاری از زوج‌ها پیش از انجام پانکچر، نگرانی‌هایی درباره نحوه انجام و مراقبت‌های بعد از آن دارند. در ادامه این مقاله، به طور کامل درباره نحوه انجام عمل، احساس درد، مراقبت‌های لازم و نکات کلیدی برای افزایش شانس بارداری توضیح داده‌ایم تا با آگاهی بیشتری این مسیر را طی کنید.
عمل پانکچر چه زمانی انجام می‌شود؟
زمان انجام عمل پانکچر اهمیت زیادی در موفقیت درمان ناباروری دارد، زیرا تخمک‌ها باید در مرحله‌ای خاص از رشد خود برداشت شوند تا کیفیت لازم برای لقاح را داشته باشند؛ پزشک بر اساس سونوگرافی و آزمایش‌های هورمونی، بهترین زمان را برای انجام پانکچر تعیین می‌کند. از جمله عوامل تاثیر گذار عبارتند از:
زمان تخمک‌گذاری
عمل پانکچر حدود ۳۴ تا ۳۶ ساعت پس از تزریق آمپول HCG انجام می‌شود، زیرا این زمان دقیقا قبل از آزاد شدن تخمک‌ها از فولیکول است. اگر پانکچر دیرتر انجام شود، احتمال دارد تخمک‌ها در بدن آزاد و از دست بروند همچنین اگر زودتر انجام شود، تخمک‌ها نارس خواهند بود.
بررسی رشد فولیکول‌ها با سونوگرافی
پیش از انجام پانکچر، سونوگرافی واژینال برای بررسی اندازه فولیکول‌ها انجام می‌شود، زمانی که قطر فولیکول‌ها به حدود ۱۸ تا ۲۰ میلی‌متر برسد، به معنای رسیدن تخمک‌ها به مرحله مناسب است و پزشک زمان دقیق عمل را تعیین می‌کند.
سطح هورمون‌های بدن
هورمون‌های FSH، LH و استرادیول در تعیین زمان پانکچر نقش مهمی دارند، افزایش سطح LH نشانه نزدیکی به زمان تخمک‌گذاری است و پزشک بر اساس نتایج آزمایش، زمان برداشت تخمک را برنامه‌ریزی می‌کند تا احتمال موفقیت لقاح بالا برود.
شرایط بدنی
برخی از بیماران نسبت به داروهای تحریک تخمک‌گذاری پاسخ سریع‌تری می‌دهند در این شرایط پزشک باید زودتر اقدام به پانکچر کند تا از بلوغ بیش از حد یا از بین رفتن تخمک‌ها جلوگیری شود. پس تنظیم دقیق زمان عمل بر اساس وضعیت هر فرد، نقش زیادی در موفقیت درمان دارد.
آمادگی‌های لازم قبل از عمل تخمک کشی
قبل از انجام عمل تخمک کشی رعایت برخی نکات ضروری است تا هم ایمنی عمل حفظ شود و هم کیفیت تخمک‌ها در بهترین حالت ممکن باشد. این آمادگی‌ها همچنین به کاهش اضطراب و افزایش موفقیت درمان کمک می‌کند.
- بیمار باید حداقل شش تا هشت ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن خودداری کند زیرا عمل با بیهوشی کوتاه انجام می‌شود و معده باید خالی باشد.
- بهتر است در روز عمل از استفاده از عطر، اسپری بدن، کرم و لوازم آرایشی خودداری شود تا محیط اتاق عمل تمیز و بدون آلودگی شیمیایی باقی بماند.
- دوش گرفتن در شب قبل از عمل با آب گرم و صابون ملایم برای حفظ بهداشت و پیشگیری از عفونت ضروری است.
- در صورت مصرف داروهای خاص مانند رقیق‌کننده‌های خون باید طبق نظر پزشک چند روز قبل از عمل مصرف آن‌ها متوقف شود تا خطر خونریزی کاهش یابد.
- تزریق داروهای تحریک تخمک‌گذاری باید دقیق و در زمان مقرر انجام شود چرا که زمان تزریق آمپول HCG برای برداشت تخمک بسیار مهم است.
- بیمار باید کمی زودتر از زمان تعیین‌شده در کلینیک حضور پیدا کند تا مراحل آماده‌سازی و بررسی‌های اولیه بدون استرس انجام شود.
- داشتن خواب کافی در شب قبل از عمل و حفظ آرامش روحی باعث کاهش اضطراب و افزایش کیفیت تخمک‌ها می‌شود.
مراحل انجام عمل پانکچر
عمل پانکچر یا تخمک‌کشی یکی از حساس‌ترین مراحل در درمان ناباروری و فرآیند لقاح آزمایشگاهی است. این عمل تحت بیهوشی کوتاه و با دقت بالا انجام می‌شود تا تخمک‌های رسیده بدون آسیب از تخمدان خارج شوند. از جمله مراحل انجام عمل عبارتند از:
آماده‌سازی قبل از عمل
پیش از شروع پانکچر، بیمار به اتاق عمل منتقل می‌شود و تحت بیهوشی کوتاه قرار می‌گیرد پرستار علائم حیاتی مانند فشار خون، ضربان قلب و میزان اکسیژن را کنترل می‌کند. در این مرحله، محیط کاملا استریل شده و ابزارهای مخصوص برای برداشت تخمک آماده می‌شوند.
ورود سوزن مخصوص از طریق واژن
پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال، محل دقیق فولیکول‌ها را مشاهده کرده و سوزن باریکی را از دیواره واژن به داخل تخمدان هدایت می‌کند. این سوزن مخصوص به دستگاه مکش متصل است و مایع فولیکولی حاوی تخمک‌ها را خارج می‌کند. این مرحله به طور معمول ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
بررسی تخمک‌ها
مایع استخراج‌شده از فولیکول‌ها بلافاصله به آزمایشگاه جنین‌شناسی منتقل می‌شود، جنین‌شناس با استفاده از میکروسکوپ تخمک‌های بالغ را از مایع جدا کرده و برای لقاح با اسپرم آماده می‌کند. این مرحله بسیار ظریف است و نیاز به مهارت بالای تیم آزمایشگاهی دارد.
استراحت
پس از پایان پانکچر، بیمار حدود یک تا دو ساعت در بخش ریکاوری استراحت می‌کند تا اثرات بیهوشی از بین برود، در این زمان شاید احساس سنگینی یا گرفتگی خفیف در ناحیه شکم را داشته باشید که طبیعی است همچنین پس از بررسی وضعیت عمومی، بیمار می‌تواند به خانه بازگردد و استراحت کند.
برای دریافت نوبت از دکتر لیلا سلطانی بهترین متخصص ناباروری در تهران با شماره ۰۲۱۴۴۰۳۵۴۳۶ و ۰۹۳۹۷۹۸۱۶۱۶ تماس حاصل نمایید.
فیلم انجام پانکچر
مراقبت‌های ضروری بعد از عمل پانکچر
بعد از انجام عمل پانکچر، رعایت مراقبت‌های لازم نقش مهمی در جلوگیری از عفونت، کاهش درد و بهبود سریع بدن دارد، این مراقبت‌ها همچنین به آماده‌سازی بدن برای مرحله انتقال جنین و افزایش شانس موفقیت درمان کمک می‌کنند.
- بیمار باید حداقل ۲۴ ساعت پس از عمل استراحت نسبی داشته باشد و از انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش خودداری کند تا بدن فرصت بازیابی پیدا کند.
- احساس درد یا نفخ خفیف در ناحیه شکم طبیعی است و در صورت نیاز می‌توان از مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کرد.
- نوشیدن آب فراوان و مصرف مایعات سالم به دفع سریع‌تر داروهای بیهوشی و پیشگیری از کم‌آبی بدن کمک می‌کند.
- باید از برقراری رابطه جنسی تا زمان تایید پزشک خودداری شود تا احتمال عفونت یا تحریک تخمدان‌ها کاهش یابد.
- در صورت مشاهده علائمی مانند تب، ترشح غیرطبیعی واژن، خونریزی شدید یا درد زیاد باید فورا به پزشک مراجعه شود.
- رژیم غذایی سبک و مقوی شامل میوه، سبزیجات، سوپ و غذاهای حاوی پروتئین می‌تواند به بهبود سریع‌تر بدن کمک کند.
- مصرف داروهای تجویز شده از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها یا هورمون‌ها باید طبق دستور پزشک و در زمان مشخص انجام شود.
- بیمار باید از استحمام با آب خیلی گرم یا رفتن به استخر و وان تا چند روز پس از عمل خودداری کند تا خطر عفونت کاهش یابد.
در نهایت…
عمل پانکچر یا تخمک‌کشی مرحله‌ای حساس و سرنوشت‌ساز در روند درمان ناباروری است که نیازمند دقت، زمانبندی دقیق و مراقبت‌های مناسب قبل و بعد از عمل است. موفقیت این مرحله تا حد زیادی به کیفیت تخمک‌ها، شرایط جسمی و همکاری بیمار با تیم درمان بستگی دارد. با رعایت توصیه‌های پزشک و حفظ آرامش ذهنی، می‌توان شانس بارداری موفق را افزایش داد و این مسیر درمانی را با اطمینان و امید بیشتری طی کرد.