بارداری خارج از رحم

بارداری خارج رحم یکی از شرایط پیچیده و جدی در دوران بارداری است که در آن جنین به‌ جای قرار گرفتن در حفره رحم، در نواحی دیگری مانند لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها یا حتی داخل حفره شکمی رشد می‌کند. این نوع بارداری برای مادر بسیار خطرناک است. با وجود چالش‌های موجود، آگاهی از علائم و نشانه‌های بارداری خارج رحم به زنان کمک می‌کند تا در صورت بروز این وضعیت، به سرعت به پزشک مراجعه کنند و از عوارض جدی آن جلوگیری نمایند.

تعریفی از بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم که به آن حاملگی خارج رحمی و یا حاملگی اکتوپیک نیز گفته می شود، یک بارداری غیر طبیعی و خطرناک بوده و هنگامی رخ می دهد که تخمک بارور شده (جنین) به جای داخل رحم، در جایی خارج از رحم لانه گزینی و رشد می کند. بارداری خارج از رحم، غالبا در لوله رحمی و لوله های فالوپ رخ می دهد که به عنوان بارداری لوله ای شناخته شده است.

لوله های فالوپ، لوله های چسبیده به تخمدان هستند که تخمک ها را از تخمدان ها به رحم منتقل می کنند و برای رشد تخمک بارور شده، مکان مناسبی نیستند. در واقع اگر تخمک بارور شده و یا همان جنین، در لوله های فالوپ گیر کرده و نتواند به سمت رحم حرکت کند، امکان رشد نداشته و زنده نخواهد ماند و از آن جا که هیچ راه دیگری برای انتقال و جابه‌جایی جنین به داخل رحم وجود ندارد، ناگزیر می بایست با پایان دادن به این بارداری غیر طبیعی، مشکل به وجود آمده را برطرف کرد.

بارداری خارج از رحمی افزون بر لوله های فالوپ، می تواند در قسمت های دیگر بدن مانند تخمدان، دهانه رحم (قسمت تحتانی رحم و یا سرویکس) و یا لگن (حفره شکمی) رخ دهد ولی تمامی این حالت ها سلامتی مادر را می تواند به خطر بیاندازد چرا که نتیجه بخش نیستند.

علائم بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم خصوصا در مراحل اولیه، هیچ علائمی از خود نشان نمی دهد، ولی با خونریزی واژینال و درد لگن، به صورت زود هنگام به فرد هشدار خواهد داد و در واقع، اولین علامت و نشانه ای است که بروز می کند. همچنین اگر خونریزی از لوله فالوپ بوده باشد احتمالا به همراه آن، احساس درد در ناحیه شانه و یا تمایل به اجابت مزاج را نیز، تجربه خواهید کرد. این علائم، به محل تجمع سلول های خونی و تحریک اعصاب آن نقطه بستگی دارد و در صورت مشاهده چنین علائمی باید آن ها را جدی گرفته و با پزشک خود، در میان بگذارید.

در مراحل بعدی، اگر تخمک بارور شده در لوله های فالوپ و یا جایی به جز رحم باقی بماند، می تواند سبب پارگی لوله های فالوپ و یا خونریزی شدید در داخل شکم شود. به طور کلی می توان گفت درد زیر شکمی در ناحیه شکم و یا لگن، اختلال مزاج و درد در ناحیه مقعد، لکه بینی و یا خونریزی واژن، عدم قاعدگی (آمنوره)، درد در ناحیه شانه و یا گردن، سبکی شدید، نبض ضعیف و غش، ضعف و سرگیجه، انقباض عضلات، تپش قلب و شوک و …، از جمله علائم شایع بارداری خارج از رحمی هستند.

علت بارداری خارج رحم

بارداری خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده به جای کاشته شدن در رحم، در مکان دیگری خارج از رحم، معمولاً در لوله‌ های فالوپ، جای‌ گیری می‌کند. علل اصلی بارداری خارج رحمی شامل آسیب یا انسداد لوله فالوپ رحم است که به دلیل عفونت ‌های لگنی مانند بیماری التهابی لگن، عفونت‌ های مقاربتی مانند کلامیدیا یا گنوره، جراحی ‌های قبلی در لگن یا لوله‌ های فالوپ و یا ناهنجاری ‌های مادرزادی در ساختار این لوله ‌ها ایجاد می شود. همچنین عواملی مانند سابقه بارداری خارج رحمی قبلی، مصرف داروهای باروری و استعمال دخانیات خطر وقوع این نوع بارداری را افزایش خواهد داد.

چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج رحمی هستند؟

گرچه علت رخ دادن بارداری خارج از رحمی، به طور دقیق مشخص نیست اما می توان گفت، افرادی که سوابق بیماری های زیر را داشته باشند بیشتر در معرض خطر تجربه این نوع بارداری خطرناک قرار می گیرند.

• آندومتریوز (Endometriosis)
• بیماری های التهابی لگن (PID)
• بارداری به وسیله IUD
• بارداری در سنین بالا
• داشتن چند پارتنر جنسی
• مصرف داروهای ناباروری
• مصرف سیگار و دخانیات
• سابقه انجام درمان های ناباروری
• داشتن سابقه بارداری خارج از رحمی
• وجود ناهنجاری های مختلف در لوله های فالوپ و یا ناهنجاری های ژنتیکی
• داشتن سابقه جراحی لگن، جراحی های شکمی و یا سابقه مکرر سقط جنین
• وجود التهاب و زخم در لوله های فالوپ در اثر جراحی، عفونت و یا بیماری های قلبی

درمان حاملگی خارج از رحم

درمان حاملگی خارج از رحم، بسته به شرایط بیمار و بر اساس محل و سایز توده و همچنین دیگر علائم بالینی بیمار، مشخص شده و برای انتخاب بهترین روش درمانی، باید از بهترین متخصص زنان در تهران کمک بگیرید. البته همان طور که گفته شد، ادامه یافتن بارداری در حاملگی خارج از رحم ممکن است سلامتی مادر  را نیز تهدید کرده و باید هرچه سریع تر، جنین از بدن بیمار خارج شود. برای پایان دادن به این نوع خطرناک از بارداری، راه های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

درمان دارویی

این روش درمانی، هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که جنین نسبتا کوچک بوده و پزشک متخصص با تشخیص خود ضمن در نظر گرفتن شرایط بیمار، داروهایی را تجویز می کند که مانع رشد سلول های جفت شده و در نهایت از ادامه حاملگی خارج از رحم، جلوگیری خواهند کرد. البته باید این نکته را بدانید که پس از مصرف این دارو، تا چند ماه، امکان بارداری نخواهید داشت.

جراحی لاپاراسکوپی

هنگامی که حاملگی خارج از رحم تا مرحله ای پیشرفت کرده باشد که استفاده از روش دارویی امکان پذیر نبوده و یا مادر دچار درد و خونریزی شده باشد، پزشک با تشخیص خود از روش های دیگر مانند جراحی لاپاراسکوپی استفاده می کند. این روش که ضمن حفظ لوله رحم، یکی از مناسب ترین روش های درمانی حاملگی خارج از رحم است، عموما توسط پزشکان توصیه می شود. البته در مواردی که آسیب شدیدی متوجه بیمار شده باشد، ممکن است لوله رحم نیز برداشته شده و دیگر امکان حفظ آن، وجود نداشته باشد.

جراحی شکمی

در صورت بزرگ بودن جنین و همچنین حجم بالای خونریزی، این احتمال وجود دارد که پزشک نتواند از روش های قبلی برای درمان بارداری خارج رحمی استفاده کرده و گزینه آخر یعنی جراحی شکمی را انتخاب کند. در این روش نیز، پزشک با توجه به شرایط بیمار و وضعیت جنین، ممکن است لوله رحمی را حفظ کرده و یا مجبور به برداشتن آن شود.

پیشگیری از بارداری خارج از رحم

پیشگیری از بارداری خارج رحمی به طور کامل امکان پذیر نیست، اما می‌توان با کاهش عوامل خطر، احتمال وقوع آن را کاهش داد.

عفونت ‌های مقاربتی

عفونت ‌هایی مانند کلامیدیا و گنوره که باعث آسیب به لوله‌ های فالوپ می شود از همین رو نیاز به درمان به موقع دارد.

اجتناب از مصرف دخانیات

سیگار کشیدن خطر این نوع حاملگی را افزایش داده، بنابراین ترک سیگار به کاهش این خطر کمک می‌کند.

کنترل بیماری ‌های التهابی لگن

درمان زودهنگام بیماری ‌های التهابی لگن و پیشگیری از عفونت‌ های مزمن از آسیب به لوله‌ های فالوپ جلوگیری می کند.

مراقبت پس از جراحی لگن

زنانی که سابقه جراحی‌ های لگنی یا بارداری خارج رحمی داشته ‌اند، باید تحت نظارت دقیق ‌تر قرار گیرند.

همچنین در نظر داشته باشید که مشاوره پزشکی قبل از بارداری برای زنانی که سابقه خطر دارند، به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض کمک می کند.

تشخیص بارداری خارج رحم

تشخیص بارداری خارج رحمی معمولاً بر اساس ترکیبی از علائم بالینی، آزمایشات خون و تصویربرداری انجام می‌شود. برای تأیید تشخیص، آزمایش سطح هورمون بارداری (hCG) انجام می‌شود. اگر سطح hCG افزایش یابد اما در سونوگرافی واژینال جنین در رحم دیده نشود، احتمال حاملگی خارج رحمی مطرح می‌شود. سونوگرافی ترانس ‌واژینال مهم‌ ترین ابزار برای مشاهده محل جنین است و به تشخیص دقیق کمک می‌کند. در موارد مشکوک، تشخیص سریع و اقدام درمانی ضروری است تا از عوارض جدی جلوگیری شود.

سوالات متداول بارداری خارج رحم

در نهایت…

بارداری خارج رحمی یک وضعیت پزشکی بسیار حساس و پیچیده است که نیازمند آگاهی و توجه ویژه از سوی افراد و سیستم ‌های بهداشتی است. این نوع بارداری عوارض جدی برای سلامت مادر ایجاد کند، به‌ خصوص اگر به‌ موقع تشخیص داده نشود. بنابراین، آگاهی از علائم هشداردهنده و مشاوره پزشکی به‌ موقع برای هر خانمی که در معرض خطر قرار دارد، بسیار حائز اهمیت است.