درمان اندومتریوز

آندومتریوز مشکلی است که عموما در سنین بالا برای خانم ها اتفاق می افتد. اندومتریوز حالتی است که در ان سلول های مشابه پوشش داخلی رحم یا آندومتر در خارج از رحم رشد می کنند. آندومتریوز ابتدا نواحی لگن را درگیر می کند و سپس تخمدان ها و لوله های فالوپ را نیز در بر می گیرد. در ادامه این مقاله می خواهیم بیشتر درباره درمان اندومتریوز، تشخیص اندومتریوز، ایا اندومتریوز سرطان است و… بپردازیم. با ما همراه باشید.

برای تشخیص اندومتریوز و سایر شرایطی که می تواند باعث درد لگن شود، باید به یک متخصص زنان و زایمان حاذق مراجعه شود و در مورد علائم خود ازجمله محل درد و زمانی که رخ می دهد را توصیف نمایید.

آزمایشات برای تشخیص سرطان فیزیکی اندومتریوز شامل موارد زیر است، از جمله:

معاینه لگن : در طول معاینه لگن، متخصص زنان به طور دستی (قسمت هایی از لنز) در لگن را برای ناهنجاری ها مانند کیست ها در اندام های تناسلی یا زخم های پشت رحم را بررسی می نماید. اغلب ممکن است مناطق کوچکی از اندومتریوز را احساس کند، مگر این که این علائم باعث ایجاد کیست شوند.

سونوگرافی: این آزمایش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر در داخل بدن انجام می شود. برای ضبط تصاویر، یک دستگاه به نام مبدل یا در مقابل شکم خود فشار داده یا وارد واژن بیمار (سونوگرافی ترانس واژینال) می نمایند. هر دو نوع اولتراسوند ممکن است برای به دست آوردن بهترین دیدگاه از اندام های تولید مثل  یا تخمدان انجام شود. تصویربرداری اولتراسوند به طور قطعی به متخصص زنان نمی گوید که آیا دچاراندومتریوز هستید یا خیر؟ اما می تواند کیست های مرتبط با آندومتریوز را شناسایی کند.

عمل لاپاروسکوپی مدیریت پزشکی معمولا برای اولین بار مورد آزمایش قرار می گیرد. اما برای این که مطمئن شوید که اندومتریوز دارید، متخصص زنان ممکن است بیمار را به یک جراح منتقل کند تا به داخل شکم نگاه کند تا علائم اندومتریوز را با استفاده از روش جراحی به نام لاپاراسکوپی ببینید. در حالی که تحت بیهوشی عمومی هستید، متخصص زنان یک برش کوچک را در نزدیکی ناحیه قرار می دهد و یک ابزار مشاهده دقیق (عمل لاپاروسکوپ) را وارد می نماید، متخصص در پی بافت اندومتری خارج از رحم است. ممکن است نمونه های بافت (بیوپسی) را بگیرد. عمل لاپاروسکوپی می تواند اطلاعاتی در مورد محل، میزان و اندازه اندومتری را تعیین کند و بهترین درمان اندومتریوز را انتخاب نماید.

روش های درمان اندومتریوز

درمان اندومتریوز معمولا با دارو یا جراحی است. روشی که اغلب متخصص زنان انتخاب می کنید بستگی به شدت علائم و نشانه های ایجاد شده و این که آیا بیمار خواهان بارداری است را پرس و جو می نماید. به طور کلی، متخصصان توصیه می کنند ابتدا رویکردهای درمان محافظه کارانه را پیش ببرند و به عنوان جراحی برای درمان را انتخاب کنند.

داروهای ضد درد

متخصص زنان ممکن است توصیه کند که یک داروی ضد درد مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ، ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای کاهش درد ناشی از گرفتگی قاعدگی تجویز نماید. در صورت داشتن دوز مصرفی این داروها ، تسکین پیدا ننمودید، ممکن است مجبور شوید روش دیگری برای مدیریت نشانه ها و علائم را برای شما تجویز کند.

هورمون درمانی

هورمون های تکمیلی گاهی در کاهش یا از بین بردن درد اندومتریوز موثرند. افزایش و خروج هورمون ها در طی چرخه قاعدگی باعث می شود که بیماری اندومتری ضخیم ، شکسته و یا خونریزی کنند. داروهای هورمون ممکن است باعث کاهش رشد بافت اندومتریوز و جلوگیری از ایجاد بافت جدید اندومتری شود.

درمان های دیگر برای درمان اندومتریوز عبارتند از:

پیشگیری از بارداری با هورمونی درمانی: قرص های ضد بارداری، تکه ها و حلقه های واژینال، هر ماه برای کنترل هورمون های مسئول ایجاد بافت اندومتری کمک می کنند. اکثر زنان هنگام استفاده از یک ضد بارداری هورمونی، جریان قاعدگی سبک تر و کوتاه تری دارند. استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی ،ممکن است درد اندومتریوز خفیف تا متوسط را کاهش داده یا از بین ببرد.

مصرف برخی ازهورمون آزاد کننده : این داروها تولید هورمون های تحریک تخمدان را کاهش می دهد، سطح استروژن را پایین می آورد و از قاعدگی جلوگیری می کند. این باعث می شود که بافت اندومتری کوچک شود. از آنجا که این داروها منوپوز مصنوعی را ایجاد می کنند، مصرف دوز کم استروژن یا پروژستین ممکن است عوارض جانبی منوپوز را کاهش دهد مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و یا اسپاسم عضلانی . وقتی مصرف دارو را قطع نمایید، به راحتی قادر هستید که باردار شوید.

پروژستین درمانی پیشگیری از پروژسترون تنها، مانند یک دستگاه داخل رحمی (میرنا)، یا راه پیشگیرانه و همچنین از طریق تزریق (Depo-Provera) صورت می گیرد،  این پروسه می تواند دوره های قاعدگی و رشد اندومتری را متوقف کند، که ممکن است علائم و نشانه های اندومتریوز را تسکین دهد.

عوارض اندومتریوز

آیا بانوانی که اندومتریوز دارند، باردار می شوند؟

اندومتریوز عمدتا در زنان سنین  باروری یافت می شود، اما در نوجوانان و زنان یائسه تحت هورمون درمانی جایگزین نیز گزارش شده است. شیوع اندومتریوز حدود 10 درصد است. تحقیقات جاری نشان می دهند که میزان آن در زنان سنسن باروری افزایش یافته است.در زنان مبتلا به درد لگن یا ناباروری، شیوع بالای اندومتریوز(از مقادیر کم 20 درصد تا 90 درصد) گزارش شده است. در زنان مبتلا به کاهش ناباروری غیر قابل توجیه با یا بدون درد ( سیکل های منظم و داشتن همسری با اسپرم طبیعی)، شیوع اندومتریوز تا حد 50 درصد گزارش شده است. در زنان بدون علامتی که تحت عمل بستن لوله قرار می گیرند (زنان دارای باروری اثبات شده)، شیوع اندومتریوز از 3 تا 43 درصد متغیر است.

عوامل خطر ساز اندومتریوز

عوامل خطر شناخته شده اندومتریوز عبارتند از: ناباروری، داشتن موی قرمز، منارک در سن کم، مدت کوتاهتر سیکل قاعدگی، هیپرمنوره، ناهنجاری های مجاری، وزن کم هنگام تولد (کمتر از 3200 گرم) یکی از قلهای حاملگی چندقلویی، تماس داخل رحمی، اندومتریوز در اقوام درجه ای اول، قد بلند، تماس با دی اکسین یا جراحی های قبلی یا درمان طبی برای اندومتریوز.

عوامل محافظت کننده در مقابل بروز علائم اندومتریوز عبارتند از: مولتی پاریته، شیردهی، تماس با دخانیات در زندگی داخل رحمی، بالا بودن شاخص توده ای بدن، افزایش نسبت کمر به باسن، ورزش و رژیم غذایی غنی از سبزی و میوه. اندومتریوز نوعی بیماری وابسته به هورمون استروژن است.

ایا اندومتریوز سرطان است؟

مطالعات نشان می دهند که خطر سرطان های و یا کیست تخمدان در زنان مبتلا به اندومتریوز افزایش می یابد. میزان تاثیر اندک و در حد 3/1 تا 9/1 بوده است. شواهد نشان می دهند که این ارتباط محدود به سرطان تخمدان از نوع هیستولوژیک سلول شفاف و اندومتریوئید است.

نظریه ای کاشته شدن، براساس این فرضیه استوار است که اندومتریوز از کاشته شدن یا لانه گزینی سلول های اندومتر به علت پس زدن خون قاعدگی از لوله های رحم در طی خونریزی قاعدگی، ناشی می شود.داده های بالین و تجربی قابل ملاحظه ای وجود دارند که از این نظریه حمایت می کنند. حضور سلول های اندومتر در مایع صفاق که بر قاعدگی دلالت دارد در اکثر زنان در طی مرحله ای خونریزی و یا اوایل مرحله ای فولیکولی گزارش شده است و این سلول ها را می توان در محیط آزمایشگاهی کشت داد. اندومتریوز بیشتر از همه در قسمت های لگن یافت می شود. فرضیه ای رفلاکس خون قاعدگی همراه با جریان راست گرد مایع صفاقی، علت جاگیری غالب اندومتریوز در سمت چپ حفره ای لگن دیده می شود.

افزایش دادن قاعدگی که از طریق مسدود کردن مجرای خروجی مایع قاعدگی از رحم صورت می گیرد، با افزایش میزان بروز اندومتریوز در زنان و با بو همراه خواهد بود. خانم هایی که فواصل بین قاعدگی های آنان کوتاهتر و مدت خونریزی قاعدگی آنان بیشتر است، با احتمال بیشتری دچار قاعدگی رتروگراد می شوند و در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اندومتریوز تخمدان، ممکن است ناشی از قاعدگی رتروگراد یا جریان لنفاتیک از رحم به تخمدان باشد.

درمان اندومتریوز

اندومتریوز در واقع به رشد و نمو پیدا کردن برخی از بافت ها در جایی بیرون از رحم اطلاق می شود. این بیماری باعث می شود که لایه داخلی رحم در بیرون از محل واقعی و اولیه خود تشکیل شود. باید بگوییم که این بافت می تواند در هر جایی از بدن رشد کند مگر طحال. اما شایع ترین محل رشد آن لگن که پایین تخمدان است. در صورتی که این بیماری فورا درمان نشود به بافت های اطراف سرایت پیدا می کند و باعث زخمی شدن و چسبندگی بافت ها خواهد شد.

روش های درمان اندومتریوز

درمان جراحی: درد ممکن است علی رغم این که درمان طبی با جراحی بیماری کافی به نظر می رسد تداوم یابد. از لاپاراسکوپی می توان در اکثر زنان استفاده کرد و این تکنینک سبب کاهش هزینه ها، موربیدیته و احتمال عود چسبندگی ها در دوره ی بعد از عمل می شود. لاپاروتومی صرفا باید در بیماران مبتلا به مراحل پیشرفته بیماری که در آنان امکان لاپاراسکوپی وجود ندارد ونیز افرادی که نیازی به حفظ قدرت باروری ندارند، مورد استفاده قرار گیرد.

اندومتریوز صفاتی: می توان در طی لاپاراسکوپی، از طریق اکسیزیون جراحی با قیچی، انعقاد دو قطبی یا روش های لیزری ( لیزر CO2 ، لیزر پتاسیم، فسفات یا لیزر آرگون و …) ضایعات اندومتریوز رااز بین برد. تخریب ضایعات اندومتریوزی صفاتی همراه با تخریب لاپاراسکوپیک عصب رحمی در بیماری جزئی تا متوسط، در مدت 6 ماه درد مرتبط با اندومتریوز را در مقایسه با لاپاراسکوپی تشخیص کاهش می دهد، کمترین اثر، در بیماران مبتلا به بیماری ناچیز دیده می شود. عصب رحمی به تنهایی اثری بر دیس منوره همراه با اندومتریوز ندارد.

لیز چسبندگی ها: ممکن است چسبندگی هایی که در طی جراحی از بین رفته اند، دوباره تشکیل شوند. نمی توان به طور روتین استفاده از عوامل دارویی که جراح و متخصص زنان و زایمان ونازایی حاذق تجویز نمود یا عوامل مایع را برای جلوگیری از ایجاد چسبندگی های بعد از اعمال جراحی باروری توصیه کرد.

مصرف برخی داروها و آنتی بیوتیک ها: اغلب اوقات جراح و متخصص زنان و زایمان برخی از آنتی بیوتیک ها را جهت التیام درد تجویز می کند که خیلی موثر نمی باشد.

هیسترکتومی: متخصص با جراحی اقدام به خارج نمودن رحم و تخمدان می کند، در نتیجه فرد عقیم می شود. باید بگوییم که هیستروکتومی به تنهایی ممکن نیست و زیرا هورمون استروژن باعث تحریک اندومتریوز باقی مانده شده و درد و ناراحتی را در پی دارد.

هورمون درمانی: از هورمون درمانی برای ضخیم شدن اندومتریوز استفاده می کنند تا بریزر و باعث خونریزی شود. این پروسه را در زمان سیکل قاعدگی انجام می دهند تا رشد بافت آندومتر کمتر نمایند.

لقاح های آزمایشگاهی: در روش لقاح مصنوعی با IVF  برای بارداری نسبت به جراحی اولویت دارد، که نوعی روش کمک باروری به حساب می آید.

جراحی اندومتریوز

اندومتریوز همان غدد آندومتریال می باشد که در بیرون رحم و آندومتر و عضله رحم رشد کرده است. اغلب اوقات این غدد در لگن رخ می دهد و در آنجا رشد می کند. ممکن است در هر جایی از دستگاه تناسلی خانم ها اتفاق بیفتد جز ناحیه طحال، این عارضه همراه با خونریزی و قاعدگی دردناک می باشد.

تشخیص و درمان اندومتریوز 

راههای درمان اندومتریوز عبارتند از:

ضایعات سطحی اندومتریوزی تخمدانی را می توان تبخیر کرد. درمان کیست های اندومتریوزی تخمدان با عمل جراحی، مورد اختلاف نظر است. اندیکاسیون اصلی برای تخریب اندومتریوما، کسب اطمینان از بدخیم نبودن آن است. رویکرد لاپاراسکوپیک برای درمان اندومتریوما، بر رویکرد لاپاروتومی ترجیح داده می شود. متداول ترین رویکرد برای درمان اندومتریومای تخمدانی، اکسیزیون کپسول کیست و یا درناژ  دیواره کیست است. اندومتریوماهای کوچک تخمدانی که اغلب با قطر کمتر از 3 سانتی متر را می توان با درناژ درمان نمود.اندومتریوهای بزرگتر از 3 سانتی متر را باید به طور کامل خارج کرد. در مواردی که اکسیزیون از نظر تکنیکی بدون خارج کردن بخش بزرگی از تخمدان دشوار است، باید روش سه مرحله ای مدنظر قرار گیرد.

پیامدهای درمان اندومتریوز کدام است؟

اگرچه حتی وجود یک دهم بافت تخمدان برای حفظ عملکرد تخمدان و قدرت باروری کافی است (حداقل برای مدتی) نگرانی فزاینده ای در این زمینه وجود دارد که سیستکتومی تخمدان همراه با خارج ساختن یا تخریب بافت طبیعی تخمدان، ممکن است ذخایر تخمدان و همچنین قدرت باروری را کاهش دهد. جراحی در درمان اندومتریوز دارای قطر 3 سانتی متر، در مقایسه با درناژ و تخریب، با پیامد بهتری از نظر عود اندومتریوز و عود علائم درد همراه است و نیز در زنانی که قبلا دچار کاهش باروری بوده و یا بعدا دچار سقط خود به خود شده اند، پیامد بهتری دارد. لاپاراسکوپی دیواره کیست اندومتریوز در مقایسه با جراحی و عوارض اندومتریوز، با کاهش میزان عود علائم دیس منوره، درد لگنی غیر مرتبط با قاعدگی، میزان عود اندومتریوز و نیاز به جراحی بعدی همراه بوده است.

در زنانی که تحت جراحی اندومتریوز قرار گرفته اند در مقایسه با خانم هایی که تحت جراحی تخریبی قرار گرفته اند، پاسخ فولیکولی تخمدان به تحریک گنادوتروپین افزایش می یابد.

چکیده مطلب

درمان اندومتریوز نیاز به هیچ گونه آمادگی خاصی قبل از عمل ندارد و ممکن است که متخصص زنان و زایمان و نازایی برخی از آزمایشات و تصویر برداری هایی را تجویز نماید. ممکن است که از برخی کاتترهای ادراری برای دسترسی راحت تر به انتهای حالب قرار گیرد تا از انسداد آن ناحیه جلوگیری به عمل آورده باشد. برای جراحی اندومتریوز حتما باید به متخصص زنان و زایمان و نازایی حاذق و باتجربه مراجعه شود زیرا در صورتی که پزشک آماتور باشد، امکان  رخداد برخی عوارض در حین عمل وجود دارد که مهم ترین آن را می توان به  سوراخ شدگی روده یا پریتونیت اشاره نمود.