دیابت دوران بارداری یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند تأثیرات زیادی بر سلامت مادر و جنین داشته باشد. این بیماری به طور معمول در اواسط بارداری به وجود می‌آید و باعث افزایش سطح قند خون شود. در صورتی که به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند خطرات جدی مانند تولد نوزاد با وزن بالا، زایمان زودرس و افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده را به همراه داشته باشد. در ادامه در خصوص علل، علائم و روش‌های مدیریت دیابت بارداری صحبت خواهیم کرد.
علت ابتلا به دیابت بارداری
دیابت بارداری به دلیل اختلال در تنظیم قند خون در دوران بارداری ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های بارداری مانع از عملکرد صحیح انسولین شده و افزایش سطح قند خون را به همراه خواهد داشت. سایر دلایل به شرح زیر است:
- اضافه وزن پیش از بارداری
- وجود بیماری های زمینه ای
- سابقه دیابت بارداری (در بارداری های قبل)
- سابقه خانوادگی
- وجود مشکلات مربوط به انسولین خون
- سن بالای مادر
- بارداری چند قلویی
- اضافه وزن بیش از حد در دوران بارداری
انواع دیابت بارداری
دیابت در حاملگی می‌تواند در انواع مختلفی بروز می‌کند و هر نوع آن ویژگی‌ها و نیاز به مراقبت‌های خاص خود را دارد. شناخت این انواع و تفاوت‌هایشان به مدیریت بهتر بیماری و پیشگیری از عوارض کمک می‌کند.
دیابت بارداری نوع ۱
بیشتر در خانم‌هایی که پیش از بارداری به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند مشاهده می‌شود. در این حالت، بدن توانایی تولید انسولین را ندارد و بیمار برای تنظیم قند خون خود به انسولین خارجی نیاز دارد. توجه داشته باشید که دیابت نوع ۱ در دوران بارداری می‌تواند نیاز به تنظیمات دقیق‌تر دارویی و مراقبت‌های بیشتر داشته باشد.
دیابت بارداری نوع ۲
در دیابت نوع ۲، بدن انسولین تولید می‌کند اما سلول‌ها به خوبی از آن استفاده نمی‌کنند. این بیماری در نیمه دوم بارداری تشخیص داده می‌شود و برای کنترل آن تغییرات در رژیم غذایی، ورزش و در برخی موارد دارو یا انسولین مورد نیاز است.
دیابت بارداری موقت
زمانی اتفاق می‌افتد که قند خون در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند، اما پس از زایمان به حالت طبیعی باز می‌گردد. این نوع دیابت اغلب در سه ماهه دوم یا سوم بارداری ایجاد می‌شود که مهم‌ترین علت آن هم تغییرات هورمونی که بدن در این دوران است. توجه داشته باشید که درمان این نوع دیابت هم شامل تغییرات رژیم غذایی و کنترل قند خون است که پس از زایمان هم برطرف می‌شود.
دیابت بارداری پنهان
در برخی از موارد، دیابت بارداری علائم واضحی ندارد و تشخیص آن تنها از طریق آزمایش‌های خون انجام می‌شود. این نوع از دیابت می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد، زیرا در صورت عدم شناسایی به عوارضی مانند افزایش وزن نوزاد، زایمان زودرس و مشکلات تنفسی نوزاد منجر می‌شود. برای شناسایی این نوع دیابت، انجام آزمایش‌های قند خون در دوران بارداری ضروری است.
دیابت بارداری
قند بارداری چند باشه خطرناکه
اول از همه باید بدانید از کجا متوجه شویم مبتلا به قند بارداری هستیم یا خیر؟ برای سنجش قند خون در دوران حاملگی دو بار این سنجش انجام می شود. بار اول باید ناشتا باشید و میزان این قند خون باید چیزی در حدود 95 و کمتر از آن باشد. سپس باید صبحانه شیرین مصرف شود.
در وعده صبحانه حتما باید از مواد قندی استفاده شود و سه ساعت بعد سنجش قند خون انجام می شود. قند خون در این سه ساعت دو الی سه بار کنترل می‌شود. در این زمان قند مادر نباید بیش تر از 140 باشد. در غیر این صورت برای کنترل های لازم برای کاهش قند خون صورت بگیرد.
در برخی از موارد نیز پزشک قند خون مادر را پس از خوردن مواد غذایی حاوی کربوهیدرات اندازه گیری کند. در صورت بالا بودن مجدد باید بررسی شود البته توجه داشته باشید که حتما به بهترین متخصص زنان در غرب تهران مراجعه نمایید.
ایا افت قند در بارداری برای جنین ضرر دارد
بله، افت قند خون در بارداری (هیپوگلیسمی) می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد، به‌ویژه اگر به صورت مکرر و شدید اتفاق بیفتد. خطرات افت قند خون برای جنین به شرح زیر است:
- کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین
- اختلال در رشد طبیعی جنین
- احتمال زایمان زودرس
- در موارد شدید، خطر آسیب مغزی یا مرگ جنین
درمان خانگی دیابت بارداری
درمان خانگی نقش مهمی در کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض برای مادر و جنین دارد. البته این روش‌ها باید حتماً زیر نظر پزشک انجام شوند و جایگزین درمان پزشکی نیستند، بلکه مکمل آن به شمار می‌آیند. از جمله روش‌های رایج به شرح زیر است:
✳️ مصرف غذاهای کم‌قند و پر فیبر مانند سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و پروتئین‌های کم‌چرب به کنترل قند خون کمک می‌کند. بهتر است وعده‌های غذایی به صورت کم‌حجم و در دفعات بیشتر مصرف شود تا از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
✳️ ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی روزانه، یوگای بارداری یا شنا با مشورت پزشک، می‌توانند مقاومت به انسولین را کاهش دهند و سطح قند خون را متعادل کنند.
✳️ آب کافی به دفع سموم و تعادل قند خون کمک می‌کند به همین خاطر توصیه می‌شود در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید.
✳️ استرس می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و ماساژ مخصوص بارداری می‌توانند در کاهش استرس و بهبود وضعیت روحی مؤثر باشند.
عوارض دیابت بارداری در سه ماهه اول
عوارض دیابت حاملگی در سه‌ماهه اول می‌تواند جدی باشد، به‌ویژه اگر قند خون مادر به‌خوبی کنترل نشود. در این دوران، جنین در حال شکل‌گیری و رشد اندام‌های اصلی است و هرگونه اختلال در قند خون می‌تواند بر این فرآیند تأثیر بگذارد. مهم‌ترین عوارض به شرح زیر است:
- قند خون بالا در اوایل بارداری باعث ناهنجاری‌های مادرزادی، به‌ویژه در قلب، مغز و نخاع جنین خواهد شد.
- افزایش غیرقابل کنترل قند خون احتمال سقط جنین را در هفته‌های ابتدایی بارداری افزایش می‌دهد.
- جنین دچار رشد غیرطبیعی شده یا تأخیر در رشد خواهد شد.
- دیابت می‌تواند احتمال ابتلا به فشار خون بارداری و پره‌اکلامپسی را در ادامه بارداری بالا ببرد.
- قند خون بالا می‌تواند بر عملکرد جفت و میزان مایع آمنیوتیک تأثیر بگذارد که برای سلامت جنین حیاتی است.
سوالات متداول دیابت بارداری
بله- کسانی که قند بارداری را تجربه کرده اند، در آینده به دیابت نوع 2 مبتلا شوند درواقع احتمال آن بیشتر است.
در اکثر مواقع با زایمان قندخون کنترل شده و به حالت طبیعی خود باز می گردد.
برخی از پژوهش ها نشان می دهد احتمال ابتلا به دیابت حاملگی، در بارداری جنین پسر بیشتر است. این شاخصه به صورت مستقیم تایید نشده است.
در نهایت….
دیابت بارداری با وجود نگرانی‌هایی که به همراه دارد، با تشخیص به‌موقع و مراقبت‌های مناسب به‌خوبی قابل کنترل است. تغذیه سالم، فعالیت بدنی و پیگیری منظم قند خون نقش مهمی در پیشگیری از عوارض برای مادر و جنین دارند. دقت داشته باشید که آگاهی، کلید مدیریت موفق این دوران است.